Bij brand telt elke seconde. Zeker in zorginstellingen waar bewoners vaak verminderd of niet zelfredzaam zijn, is het cruciaal dat de interne ontruimingsorganisatie snel en effectief kan handelen. De bouwregelgeving verplicht de eigenaar en gebruikers in veel gevallen om te allen tijde voldoende personen beschikbaar te hebben om bij brand een tijdige ontruiming te kunnen realiseren.
Om in de praktijk te bepalen wat ‘voldoende’ is, gebruiken toezichthouders van veiligheidsregio’s en gemeente regelmatig de ‘Handreiking 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties’. Deze handreiking biedt een praktisch toetsingskader dat ook voor hoofden- en/of coördinatoren BHV bijzonder waardevol kan zijn.
In dit artikel laten we zien:
- Hoe de handreiking werkt en hoe er getoetst kan worden hoeveel ontruimers/BHV’ers er nodig zijn binnen een woonzorggebouw;
- Hoe u deze als hoofd- en/of coördinator BHV kunt toepassen om de effectiviteit van uw ontruimingsorganisatie te toetsen;
- En waarom het loont om dit organisatie breed toe te passen.
Wet- en regelgeving
Op basis van de vigerende bouwregelgeving moeten er binnen woonfuncties waarin sprake is van 24-uurs zorg voldoende personen aangewezen zijn om de ontruiming bij brand voldoende snel te laten verlopen. De verplichting tot het hebben van voldoende aangewezen personen om bij brand de ontruiming voldoende snel te laten verlopen is vastgelegd in het eerste lid van artikel 6.20 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Voorheen was dit vastgelegd in het eerste lid van artikel 7.11a van het Bouwbesluit 2012. Aangaande de inrichting van de ontruimingsorganisatie zijn met de komst van het Bbl inhoudelijk geen wijzigingen beoogd en doorgevoerd.
In het voornoemde artikel wordt niet nader geconcretiseerd op welke manier vastgesteld kan worden of er voldoende ontruimers aanwezig zijn. In de praktijk kan dit resulteren in een ontruimingsorganisatie welke op basis van onjuiste uitgangspunten of aannames is opgezet.
De Handreiking artikel 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties
In 2019 is de ‘Handreiking art. 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties’ gepubliceerd. Deze handreiking is kosteloos online beschikbaar. Het opstellen van deze handreiking is in opdracht gegeven door een tweetal veiligheidsregio’s en is in eerste instantie als een hulpmiddel bedoeld voor toezichthouders om bij zorgfuncties te kunnen beoordelen of er voldoende ontruimers aanwezig zijn en of een ontruiming voldoende snel uitgevoerd kan worden.
Ondertussen wordt de handreiking veelvuldig gebruikt binnen de brandveiligheidssector, zowel door publieke als private adviserende partijen. Opgemerkt moet worden dat de handreiking geen juridische status heeft (geen wettelijke grondslag). Echter heeft het bevoegd gezag enige beoordelingsruimte bij de toetsing van art. 6.20 lid 1 Bbl en kan hierbij beroep doen op zogenaamde standaarddocumenten. De ‘Handreiking art. 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties’ kan op dit moment als een standaarddocument beschouwd worden.
Ondanks het veelvuldig gebruik van de handreiking binnen de brandveiligheidssector merken wij in de praktijk met enige regelmaat op dat de uitgangspunten van de handreiking niet altijd even goed bekend zijn bij diverse veiligheidsfunctionarissen binnen woonzorginstellingen. Hierbij kan gedacht worden aan hoofden- en/of coördinatoren BHV welke op concernniveau eindverantwoordelijk zijn voor de inrichting van de ontruimingsorganisatie.
Toetsing op basis van de handreiking
De ‘Handreiking art. 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties’ betreft een zeer praktisch en cijfermatig hulpmiddel waarmee indicatief getoetst kan worden of de beschikbare ontruimingstijd groter is dan de beschikbare ontruimingstijd. Hierbij wordt rekening gehouden met de aanwezige bouwkundige (compartimentering en de kwaliteit van de brand- en rookscheidingen), installatietechnische (bewakingsomvang brandmeldinstallatie) en organisatorische (aantal ontruimers en/of BHV’ers) maatregelen binnen een zorgfunctie. Aanvullend wordt er rekening gehouden met de fysieke mobiliteit van de te ontruimen personen (bewoners/cliënten).
Opgemerkt moet worden dat de handreiking enkel gericht is op de toetsing van de ontruimingstijden binnen het bedreigd gebied en niet voor een totale ontruiming van het gebouw. Het bedreigd gebied betreft de ruimte waarin brand is ontstaan, de direct aan de brandruimte grenzende ruimten binnen het te ontruimen compartiment en de verkeersruimten waarop de voornoemde ruimten aangewezen zijn.
Acht stappen in de handreiking
De toetsing op basis van de handreiking bestaat uit acht stappen.
De acht stappen die in deze kennispublicatie worden besproken, zijn bedoeld als globale richtlijn. Ze zijn gebaseerd op de handreiking “Ontruimen bij zorgfuncties“, opgesteld door Nieman Raadgevende Ingenieurs en Geregeld BV in opdracht van de Veiligheidsregio’s Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland Zuid. Voor een volledige en nauwkeurige beoordeling van uw ontruimingsorganisatie is het essentieel om de originele handreiking te raadplegen. Deze biedt een uitgebreide methodiek om te bepalen of uw organisatie voldoet aan de wettelijke eisen en helpt bij het identificeren van mogelijke verbeterpunten.
Download direct de ‘Handreiking art. 7.11a – Ontruimen bij zorgfuncties’ whitepaper van Brafon en breng de acht stappen meteen in de praktijk. Zo toets je snel en effectief of jouw ontruimingsorganisatie op orde is.
In deze whitepaper zijn de te nemen stappen in hoofdlijnen omschreven ten behoeve van beeldvorming. Voor de volledige stapsgewijze toetsing dient de volledige handreiking te worden geraadpleegd.
Op basis van de toetsing volgens de omschreven stappen kan naar voren komen dat de huidige ontruimingsorganisatie naar verwachting niet in staat is om het bedreigd gebied voldoende snel te kunnen ontruimen. De kans hierop is bijvoorbeeld reëel binnen groepszorgwoningen voor 24-uurs zorg waar in de nachtsituatie enkel één ontruimer (BHV’er) aanwezig is waar geen bovenwettelijke bouwkundige en/of installatietechnische maatregelen zijn getroffen (er wordt enkel voldaan aan de wettelijke vereisten vanuit het Bbl). Hierdoor kan het aantal te ontruimen personen, welke verminderd- of niet zelfredzaam zijn, te groot zijn om dit met één persoon voldoende snel te kunnen doen.
Indien geconstateerd wordt dat er niet voldaan wordt aan art. 6.20 lid 1 Bbl dienen er diverse maatregelen getroffen te worden. Deze kunnen ook door het bevoegd gezag worden vereist.
Hierbij kan gedacht worden aan het aanstellen/opleiden van meer ontruimers, het realiseren van aanvullende brandwerende scheidingen (c.q. verkleinen van het bedreigd gebied) of door toepassen van aanvullende installatietechnische maatregelen.
Praktische toepassing van de handreiking voor de brandveiligheid in zorginstellingen
Behalve de toetsing van de beschikbare en benodigde ontruimingstijden op locatieniveau, adviseren wij onze opdrachtgevers in de zorgsector om het gebruik van de handreiking beleidsmatig vast te leggen en hiermee de toetsing op basis van de handreiking verplicht te stellen voor alle woonzorggebouwen binnen het eigen vastgoedbestand. Op deze manier ontstaat er organisatie breed eenduidigheid ten aanzien van de inrichting van de ontruimingsorganisatie zodat daadwerkelijk sprake is van integrale brandveiligheid. Dit zal vervolgens resulteren in gedegen input voor de ontruimingsplannen en de ontruimingsoefeningen.
Toetsing met een ontruimingsoefening
Het verdient een aanbeveling om de slagvaardigheid van de ontruimingsorganisatie, indien mogelijk, te toetsen middels een realistische ontruimingsoefening. Het inzichtelijk maken van de benodigde ontruimingstijd op basis van een rekenkundig model betreft tenslotte een versimpelde weergave van de realiteit. De maximaal toegestane ontruimingstijd van het bedreigd gebied (maatgevende locatie) kan hierbij als toetsingscriteria worden gebruikt.
Meer weten?
Brafon is onder andere gespecialiseerd in het opstellen van maatwerk met betrekking tot ontruimingsplannen en het verzorgen van ontruimingsoefeningen waarbij rekening gehouden wordt met de uitgangspunten van de handreiking.
Mocht u na het lezen van deze kennispublicatie meer informatie willen ontvangen over het opstellen van ontruimingsplannen en/of het uitvoeren van de ontruimingsoefeningen, dan kunt u altijd contact met ons opnemen.
Passende opleiding
Wilt u meer inzicht krijgen in de BIO-maatregelen en hiermee in integrale brandveiligheid? Dan nodigen wij u uit om de opleiding ‘Aankomend Brandpreventiedeskundige’ te volgen bij Obex.
