Veilig vluchten is één van de primaire doelen vanuit de brandveiligheidsvoorschriften. Ontruimen heeft hierbij een belangrijke rol. In een groot aantal gebouwen is het goed ontruimen zelfs essentieel. Het gebruik van hulpmiddelen kan ondersteunen bij een goede, veilige en efficiënte ontruiming. De ontruimingsorganisatie dient bekend te zijn met het gebruik van aanwezige/benodigde hulpmiddelen, zoals vluchtmatrassen. In onze nieuwste kennispublicatie duiken wij verder de diepte in over het gebruik van deze hulpmiddelen.
Wettelijk kader
Het doel van de brandveiligheidsvoorschriften betreft:
-
Het voorkomen van slachtoffers (gewonden en doden), en;
-
Het voorkomen dat een brand zich uitbreidt naar een ander perceel.
Om te voorzien in een veilige ontruiming was de regering voornemens een Besluit Basishulpverlening in werking te laten treden. Dit uitvoeringsbesluit is echter niet ingevoerd, en in plaats van dit voornemen is in het Bouwbesluit 2012 een artikel opgenomen waarmee de hulpverlening bij brand geregeld is. Dit betreft artikel 7.11a.
De hulpverlening bij brand voor werknemers is geregeld vanuit de Arbeidsomstandighedenwet. Deze formele wet bevat voorschriften aangaande de arbeidsomstandigheden en ziet toe op de hulpverlening aan werknemers en andere personen die in verband met de arbeid aanwezig zijn. Het artikel 7.11a Bouwbesluit 2012 is vastgesteld om bij brand hierin te voorzien voor alle aanwezige personen. Het gaat hierbij om het evacueren van bijvoorbeeld patiënten in een ziekenhuis, cliënten in een groepszorgwoning met 24-uurs zorg, maar ook van het evacueren van iedereen in een kantoorgebouw.
Gesteld wordt dat bij een ontruiming voldoende personen zijn aangewezen om de ontruiming bij brand voldoende snel te laten verlopen. Hieromtrent is een handreiking opgesteld (‘Ontruimen van zorgfuncties’) om hierover concrete eisen te geven. Op welke wijze de ontruiming wordt uitgevoerd is in beginsel aan de organisatie zelf. Het veilig vluchten moet echter zijn geborgd. De hulpmiddelen die gebruikt worden door de ontruimingsorganisatie worden hierbij niet voorgeschreven. Op welke wijze dit wordt ingevuld wordt overgelaten aan de eigenaar of gebruiker van het bouwwerk.
Binnen 30 seconden
Vluchtmatrassen (ook wel evacuatiedoeken genoemd) zijn speciale doeken die gebruikt kunnen worden bij het evacueren van bedlegerige personen. Deze doeken worden vooraf tussen het matras en bedbodem gestopt zodat, wanneer nodig, deze direct te gebruiken zijn. Deze zijn hiermee permanent aanwezig.
Bedlegerige personen worden door middel van dit speciale doek op het matras van een bed ingepakt en zo, zonder het hele bed te hoeven meenemen, veilig verplaatst. Om via deze manier personen te evacueren dient dit te worden uitgevoerd door 2 personen die getraind zijn om te werken met deze vluchtmatrassen. Er zijn zelfs doeken die door één persoon te gebruiken zijn. Echter is dit ook afhankelijk van de persoon die geëvacueerd moet worden en de sterkte van de persoon die evacueert.
De werkgever is verantwoordelijk voor het oefenen met diverse hulpmiddelen omtrent evacueren. Dit is vastgelegd in artikel 8 van de Arbowet. Ook vanuit het Bouwbesluit is zoals benoemd geregeld dat een ontruiming voldoende veilig en snel uitgevoerd moet worden, en deze vluchtmatrassen kunnen hierbij ondersteunen. Belangrijk is dat het aantoonbaar is dat dit veilig en voldoende snel kan. Wanneer de handelingen met een vluchtmatras op een juiste manier uitgevoerd worden, kan een bedlegerig persoon binnen 30 seconden geëvacueerd worden. Een ander voordeel van het gebruik van deze vluchtmatrassen is dat er op deze manier ook bedlegerige personen van een trap geëvacueerd kunnen worden. Dit kan niet wanneer bedlegerige personen met een bed geëvacueerd dienen te worden.
Toepassen vluchtmatrassen op basis van gelijkwaardigheid
Vluchtmatrassen worden zoals beschreven niet direct voorgeschreven vanuit wetgeving. Deze matrassen ondersteunen de ontruimers bij brand. Echter, vanuit de markt wordt regelmatig de vraag gesteld of vluchtmatrassen als gelijkwaardige oplossing ingezet kunnen worden.
Alle gebouwen in Nederland moeten voldoen aan het Bouwbesluit 2012. Dat kan door direct te voldoen aan de prestatie-eis, zoals omschreven in dit Bouwbesluit. Echter, het is ook mogelijk om een gelijkwaardige oplossing aan te dragen (op basis van artikel 1.3 Bouwbesluit 2012). Een gelijkwaardige oplossing moet worden gehonoreerd door het bevoegd gezag. Na goedkeuring kan gebruik worden gemaakt van deze gelijkwaardige oplossing. Dit kan op bouwkundig, installatietechnisch maar ook op organisatorisch gebied. De Adviescommissie Toepassing Gelijkwaardigheid Bouwvoorschriften (ATGB) heeft hieromtrent onlangs een advies opgesteld.
In veel situaties zijn deuren van cliënten- of patiëntenkamers onvoldoende breed, waardoor het bed niet door de doorgang kan of de draai niet kan maken. Dit komt voor bij ziekenhuizen, maar ook andere gezondheidszorgfuncties met bedgebied, waar bedgebonden patiënten of cliënten verblijven.
Normaliter dient er in de bouwfase van het gebouw rekening te worden gehouden met de breedte van de doorgang van de deur en de draaihoek van het betreffende bed. Het Bouwbesluit geeft de minimale maten aan waaraan zo’n dergelijke doorgang dient te voldoen. Echter, het komt voor (met name in bestaand vastgoed) dat hier niet aan voldaan kan worden. Aanpassingen zijn in dit soort situaties erg kostbaar en soms vergt het financieel een te zware investering. In dit soort situaties kan met behulp van gelijkwaardigheid een passende oplossing worden geboden.
Het gebruik van vluchtmatrassen kan een gelijkwaardige oplossing zijn voor het bovengenoemde scenario. Dit geldt wel enkel voor bedgebonden patiënten die geen infuus hebben of waar andere apparaten op aangesloten zijn. Aangetoond moet worden dat er op grond van artikel 7.11a Bouwbesluit 2012 voldoende personen aangewezen en getraind zijn om de ontruiming bij een calamiteit voldoende snel te laten verlopen. Dit moet geoefend en bijgehouden worden zodat dit aantoonbaar is.
Op grond van de Arbeidsomstandigheden wet (artikel 3) dienen evacuatiemiddelen te worden aangeschaft worden door de werkgever. Deze is verplicht (op grond van artikel 8 Arbeidsomstandighedenwet) om de medewerkers met deze middelen te laten trainen zodat zij weten hoe deze middelen werken tijdens een evacuatie. Tezamen met artikel 7.11a Bouwbesluit vormt dit een passend en aaneengesloten wettelijk kader.
Overige hulpmiddelen bij evacuatie
Naast het gebruik van het vluchtmatras zijn er nog andere hulpmiddelen die kunnen ondersteunen tijdens het evacueren. Dit zijn onder andere:
-
Evacuatiematras: dit is een matras die op dezelfde wijze werkt als het vluchtmatras, alleen zit in deze variant een eigen matras. Deze versie is meer voor het gebruik waar personen aanwezig zijn die minder zelfredzaam zijn en ergens op bezoek zijn of werken (denk hierbij aan een persoon die permanent in een rolstoel zit en geëvacueerd dient te worden).
-
Evacuatiestoel: dit is een stoel die vaak in een (vlucht)trappenhuis aanwezig is om personen die minder mobiel zijn over de trap naar benden te evacueren.
-
Brancard: dit is een soort plank om minder zelfredzamen personen te evacueren, dit kan horizontaal maar ook verticaal (via een trap) gebeuren.
De werkwijze van deze hulpmiddelen is identiek. Aantoonbaar moet zijn dat met behulp van deze hulpmiddelen veilig ontruimd moet kunnen worden.
Werknemers laten trainen met evacuatie middelen?
Ontruimen en het leren ontruimen is een vak apart. Dit verdient serieuze aandacht. Wilt u trainen met evacuatie hulpmiddelen? Of heeft u behoefte aan ondersteuning aangaande brandveiligheid op organisatorisch gebied (praktisch of op strategisch)? Brafon Brandveiligheidsmanagement kan u helpen met een gedegen advies en het in contact brengen met de juiste leveranciers. Daarnaast is het zeer belangrijk om zelf te oefenen met ontruimen. Ons zusterbedrijf Tesmo kan u helpen met het opzetten van een ontruimingsoefening binnen uw organisatie.
